Sıfat (Ön Ad) Nedir?

Sıfatlar, isimlerden önce gelen ve isimlerin özelliklerini belirten sözcüklerdir. İsimleri “sayı”, “soru”, “belgisizlik” ve “işaret” yoluyla ifade ederler.

• Siyah elbise (Siyah sıfat, elbise isimdir.)
• İyi insan (İyi sıfat, insan isimdir.)
• Kirli çorap (Kirli sıfat, çorap isimdir.)
• Şu kitaplar (Şu sıfat, kitaplar isimdir.)
• Birçok kişi (Birçok sıfat, kişi isimdir.)

Baba, sandalye, İstanbul, korku vs. gibi örnekler verilebilir.

Sıfat Türleri

A. Niteleme Sıfatları

Niteleme sıfatları, kendinden önceki ismin “rengini”, “biçimini”, “ayırıcı özelliklerini”, “durumunu” özetle ismin “nasıl olduğunu” belirten sıfatlara denir.

• Kötü adam, iyi film, sığ sular, küçük yıkımlar gibi örnekler verilebilir.

B. Belirtme Sıfatları

Belirtme sıfatları, varlığın başka varlıklarla bağlantıları neticesinde aldığı nitelikleri belirtir. Genellikle varlıkların “geçici” özelliklerini ifade ederler.

• Bu kadın, o kadın, şuradaki kadın, herhangi bir kadın, bir tane kadın, kaçıncı kadın, hangi kadın? vb. örnekler verilebilir.

B.1. İşaret Sıfatları

İşaret sıfatları, “nesneleri işaret ederek” onları belirten sıfatlara denir.

• Bu kalem senin mi, yazmak istiyorum.
• Şu adamı tanıyor musun, benim gözüme bir yerden çarpıyor.
• O şarkıyı her dinlediğimde bir tuhaf oluyorum.

B.2. Soru Sıfatları

Soru sıfatları, isimlere sorular sorulmasıyla onları ifade eden sıfatlara denir.

• Sınava çalışmak için hangi kütüphaneye gidiyorsun?
• Doğum gününe kaç gün kaldı, ben sana hediye almak istiyorum.
• Sen nasıl şarkılardan hoşlanıyorsun?

B.3. Belgisiz (Belirsizlik) Sıfatlar

Belgisiz (belirsizlik) sıfatları, isimleri belli belirsiz bir şekilde gösteren sıfatlara denir.

• Bütün kalemler masaya saçılmış, böyle çalışma olmaz.
• Başka insanları da davet edeceğini bilsem yemeğe gelmezdim.
• Her öğretmen öğrencisinin iyi yerlere gelmesini temenni eder.
• Kimi insanlar yaşamın değerini hiç bilemiyor ne yazık ki.

B.4. Sayı Sıfatları

Sayı sıfatları, varlıkların sayılarını ifade eden sıfatlara denir. “Asıl Sayı Sıfatı”, “Üleştirme Sıfatı”, “Sıra Sayı Sıfatı”, “Kesir Sayı Sıfatı” ve “Topluluk Sayı Sıfatı” olarak beş grupta incelenebilir.

• Eve gelirken iki ekmek almayı unutmayın. (Asıl sayı sıfatı)
• Her biriniz beşer not çıkaracaksınız. (Üleştirme sıfatı)
• İkinci sırada sen muayene olacaksın. (Sıra sayı sıfatı)
• Yarım dürüm beni doyurur. (Kesir sayı sıfatı)
• İkiz çocukları hiç durmuyordu. (Topluluk sayı sıfatı)

C. Adlaşmış Sıfatlar

Bir kelime, yalnızca başka bir adın önüne gelmesiyle sıfat görevi üstlenir. Ancak bir sıfat tamlamasında ismin düşmesi söz konusuysa sıfat tek başına sıfat olarak kalamaz. İsim görevine dönmüş olur. Bu durumda isim görevinde kullanılmış olan niteleme sıfatları “adlaşmış sıfat” olarak ifade edilir.

• Yaşlı insanlar huysuzluk yapıyor bazen. (“Yaşlı” sözcüğü sıfat, “insanlar” sözcüğü isim olarak kullanılmıştır.)

Yaşlılar huysuzluk yapıyor bazen. (“Yaşlılar” adlaşmış sıfat olarak kullanılmıştır. Çünkü niteleyecek kelime kalmadığından isim görevi üstlenmiştir.)

• Şu esmeri görmüştüm. (“Şu” sözcüğü sıfat, “esmeri” sözcüğü isim olarak kullanılmıştır.)

Şu esmer kızı görmüştüm. (Burada “esmer” sözcüğü sıfat olarak kullanılmıştır.)

Sıfatlarda Pekiştirme

Sıfatların anlamlarının güçlendirilmesi maksadıyla pekiştirme yapılabilir. Sıfatı bulabilmek için “nasıl” sorusu kullanılır. Bu sıfatlar iki şekilde yapılabilir:

İlk olarak; kelimenin ilk ünlüsüne kadar olan kısma “m”, “p”, “r”, “s” ünsüzleri getirilir.

• Tertemiz ev
• Bembeyaz gömlek

İkinci olarak; sıfatlar tekrar edilir ve pekiştirme oluşturulur.

• Pırıl pırıl gözler
• Sıcak sıcak yemekler

1. örnekler çoğaltılabilir.

Sıfatlarda Küçültme

Sıfatlara bazı ekler getirilerek anlamları daraltılabilir. Bu ekler “-cik”, “-cek”, “-ce”, “(-i)msi”, “(-ı)mtırak” ekleridir.

• Büyücek sınıf (Büyüğe yakın sınıf)
• Yüksekçe bir duvar (Yükseğe yakın bir duvar)
• Pembemsi bir kazak (Pembe gibi, pembe rengine yakın)