Edat Nedir? Edatların Özellikleri Nelerdir? Edat Örnekleri

Edatlar, tek başlarına anlam ifade etmeyen, diğer sözcüklerle birlikte kullanıldıklarında anlam kazanan ve başka kelimelerle birleşerek; isim, sıfat, zarf öbekleri oluşturan sözcüklerdir.

• Tek başına kullanılabilen edatlar; “yalnız, denli, üzere, ancak, gibi, kadar, sadece, ile, bir, sade, değil, için, tek, mi, sanki” edatlarıdır.
• Çıkma hal eki ile kalıplaşmış olan edatlar; “-den dolayı, -den sonra, -den başka, -den ötürü,

-den önce, -den beri, -den gayrı, -den evvel” edatlarıdır.

• Yönelme hal eki ile kalıplaşmış edatlar; “-e dair, -e dek, -e karşın, -e doğru, -e göre, -e rağmen, -e değin, -e kadar” edatlarıdır.

Edatların Başlıca Özellikleri

1- Edatlar, isimlerle birleşerek sıfat veya zarf kümesi oluştururlar.

• “Dağ gibi bir adamdır kendisi.” cümlesinde “dağ” ismi “gibi” edatı ile birleşerek sıfat oluşturmuştur.
• “El kadar bebekten ne istediniz?” cümlesinde “el” ismi “kadar” edatı ile birleşerek sıfat oluşturmuştur.
• “Sabahtan beri sizden haber bekliyorum.” cümlesinde ise “sabah” ismi “beri” edatı ile birleşerek zarf oluşturmuştur.

2- Edatlar tek başlarına veya diğer sözcüklerle birleşip nesne, tümleç ve yüklem görevi üstlenebilirler.

• “Bu kadarını asla ondan beklemezdim.” cümlesinde “bu kadarını”, “belirtili nesne” olarak geçer.
• “Karşısında aslanlar gibi” cümlesinde “aslanlar gibi”, “zarf tümleci” olarak geçer.
• “Saçları gece gibiydi.” cümlesinde ise yüklem olarak kullanılmıştır.

3- Edatlar, isim tamlamaları içerisinde tamlama unsuru olabilirler.

• “Onun kadarını inan biz de görmedik.” cümlesinde “onun kadarını”, “belirtili isim tamlaması” olarak kullanılmıştır.

4- Eğer edatlar “isim çekim eki” alırlarsa isim gibi kullanılırlar.

• O kadarını kendisi de anlamıştır.
• Onun gibisini kimse bulamaz.

Edat Örnekleri

“Gibi” Edatı

Kullanılan cümleye göre “benzerlik, tezlik, olasılık” gibi anlamlar katar.

• Cennet gibi bir ülkeydi. (Benzerlik anlamı)
• Çantasını aldığı gibi dışarı fırladı. (Tezlik anlamı)
• Bugün beklenen haber gelecek gibi. (Olasılık anlamı)

“İçin” Edatı

Cümleye “amaç, neden, karşılık, aitlik” gibi anlamlar katar.

• Kar yağdığı için dışarı çıkamadık. (Neden ilişkisi)
• Biraz hava almak için deniz kenarına gitti. (Amaç ifadesi)
• Senin için herkes bir şeyler konuşuyor. (Hakkında anlamı)
• Bu ev için ne istiyorsunuz? (Karşılık anlamı)
• Onun benim için yeri bambaşka. (Görelik anlamı)
• Bu kitapları öğrenciler için aldım. (Aitlik-Özgülük anlamı)
• Çocukları için her zorluğa dayandı. (Uğruna, yoluna anlamı)

“İle” Edatı

Bu edat, cümleye “neden, birliktelik, araç” gibi anlamlar kazandırır.

 İle Kelimesinin Bağlaç Olduğu Nasıl Anlaşılır?

İle kelimesi hem edat hem de bağlaç olarak kullanıldığı için sıklıkla karıştırılmaktadır. İle kelimesinin cümle de bağlaç mı edat mı olduğu ile yerine ve kelimesi getirilerek öğrenilebilmektedir. Cümlede ile kelimesi yerine ve getirildiğinde anlam bütünlüğü bozulmuyorsa ile bağlacı, bozuluyor ise “ile“nin edat olduğunu anlaşılır. Bu şekilde ile edat mı bağlaç mı kolaylıkla ayırt edebiliriz.

• Okula servisle gidiyoruz.(Araç anlamı)
• Partiye arkadaşımla gideceğim. (Birliktelik anlamı)
• Sınav stresiyle hasta olmuştu. (Neden ilişkisi)
• Hırsız telaşla polisten kaçtı. (Durum anlamı)

“(-e) kadar” Edatı

Kadar edatı, cümleye “benzerlik, karşılaştırma, yaklaşıklık” gibi anlamlar katar.

• Sen çiçek kadar güzel kokuyorsun. (Benzerlik anlamı)
• Onun kadar okusan öğrenirdin. (Karşılaştırma anlamı)
• Yüz kadar insan caddede toplanmış. (Yaklaşıklık anlamı)
• İşleri yarına kadar yetiştirmeliyim. (Zaman anlamı)
• Eşek kadar adam oldun. (Derece,ölçü anlamı)

“(-e) göre” Edatı

Bu edat, cümleye birden çok anlam (uygunluk, kanaat, karşılaştırma vb.) katar.

• Anneme göre doğru insan kalabilmek her şeyden önemli. (Kanaat, görüş anlamı)
• Zevkime göre şarkılar dinliyorum. (Uygunluk anlamı)
• Bu sınav diğerine göre daha zormuş. (Karşılaştırma anlamı)

“(-e) karşı” Edatı

Cümle içerisinde yön ve zaman anlamları katar.

• Denize karşı bir villa almış. (Yön anlamı)
• Sabaha karşı sokaklardan bir gürültü koptu. (Zaman anlamı)
• Bana karşı hep soğuk davranıyorsun. (Yön anlamı)

“(-e) doğru” Edatı

Bu edat, yön ve zaman belirten anlamlarda kullanılır.

• Eve doğru yürürken tanıdık bir arkadaşla karşılaştım. (Yön anlamı)
• Akşama doğru gideceğimiz otele ancak varacağız. (Zaman anlamı)

“(-mek) üzere” Edatı

Bu edat, “koşul, yaklaşık, amaç vb.“durumları ifade eder.

• Anlaştığımız üzere o belgeyi yarın imzalayacağım. (Şekilde, tarzda anlamı)
• Diğer ay getirmek üzere kitabımı alabilirsin. (Koşul anlamı)
• Eve bir an önce varalım, akşam olmak üzere. (Yaklaşıklık anlamı)
• Sevgilisini uğurlamak üzere terminale gitti. (Amaç anlamı)
• Tren kalkmak üzere (Zaman anlamı)

“(-den) dolayı” Edatı

• Depresyondan dolayı çok mutsuz. (Neden ilişkisi)

“(-den) beri” Edatı

• Geçen haftadan beri onunla konuşmadım. (Zaman anlamı)

“(-den) başka” Edatı

• Senden başka herkes doğum günümü kutladı. (Dışında, hariç anlamı)

“Mi” Edatı

“Mi” edatı cümleye soru ve pekiştirme anlamları katar.

• Yeni evini sevdi mi? (Soru anlamı)
• Hızlı mı hızlı bir süreçti. (Pekiştirme anlamı)
• Hepsini ben mi yapmışım. (Reddetme)
• İnandın mı her şeyi başarırsın. (Koşul)