Bağlaç Nedir? Bağlaç Ne Demek 

Bağlaçlar; cümle içerisinde görev bakımından aynı olan ve anlam olarak birbiriyle bağlantısı olan kelimelerin, kelime gruplarının ve cümlelerin arasında bağ kuran sözcüklerdir. Bağlaçlar, bir cümlede bulunan çok sayıda kelime gruplarını (özne, sıfat, belirtili nesne, zarf, tamlayan, tamlanan, yüklem vb.) birbirine bağlar.

Bağlaçların Özellikleri

• Bağlaçlar tek başlarına bir anlam ifade etmezler. Cümlede kelimeleri ve kelime gruplarını birbirlerine bağlama görevini üstlenirler.
• Bunun yanı sıra cümlenin içinde çeşitli anlam bağlantıları kurarlar.
• Cümleden çıkarıldıklarında anlamda daralma görülebilir fakat cümlede anlam bozukluğu yaratmazlar.
• Bağlaçlar, kendilerinden önce veya sonra kullanılan kelimelerden ayrı şekilde yazılırlar. Birleşik bir şekilde yazılmışsa ve bağlaca benziyorsa, bu bağlaç değil “ek” olarak geçer.
• Bağlaçlar, cümle öğesi olamazlar.
• Kullanıldıkları yere göre, uygun noktalama işaretleri getirilebilir.

En Sık Kullanılan Bağlaçlar

• “ile, ve, de, ama, fakat, ancak, lakin, ancak, yalnız, ki, hem…hem, ya…ya, ister…ister, çünkü, hatta, mademki, meğer, eğer, yoksa, yani, yahut, ise, dahi, gerek…gerek, ha…ha, halbuki, hele, ne…ne, oysa, veya, veyahut, zira”

“İle” Bağlacı

Genellikle “ve” bağlacının görevi ile benzer olarak kullanılırlar. Lakin bu bağlaç, cümlelerin bağlanmasını sağlamak amacıyla kullanılmamaktadır.

• Pazardan elma ile armut almış. (İsimler bağlanmıştır)
• Oturması ile kalkması bir oldu. (Fiilimsiler bağlanmıştır)
• Annesi ile babası ziyarete geldi. (Özneleri bağlamıştır)

“İle” hem bağlaç hem de edat olarak kullanıldığı için bazen karıştırılabilmektedir. Hangi görevde kullanıldığını anlamak için cümle içerisinden “ile” kelimesi çıkartılır ve yerine “ve” bağlacı getirilir. Eğer anlam olarak bir bozukluk yaşanmıyorsa, bağlaç görevi yapmaktadır diyebiliriz.

• Bu araba ile yolculuğu nasıl tamamlayacağız bilemiyorum. (Edat)

“İle” kelimesi yerine “ve” konulduğunda anlamda bozulma meydana geldiği için edat görevindedir.

• Dayısı ile yengesi ona çok güzel bir sürpriz hazırlamışlar. (Bağlaç)

“İle” kelimesi yerine “ve” konulduğunda anlamda bozulma meydana gelmediği için bağlaç görevindedir.

“Ve” Bağlacı

Sıklıkla kullanılan bağlaçlardan olan “ve” bağlacı, cümle içerisinde aynı türden olan sözcükleri birbirine bağlar. Ayrıca iki ayrı cümleyi de birbirine bağlayarak sıralı cümleler oluşturabilir.

• Galatasaray ve Beşiktaş maçını izlemeye gittik. (Özneleri bağlamıştır.)
• Marketten yumurta ve peynir almış. (Nesneleri bağlamıştır.)
• Kitabı okudum ve kütüphaneye iade ettim. (Cümleleri bağlamıştır.)
• Sakin ve sessiz bir çocuktu. (Sıfatları bağlamıştır.)
• Güzel kitaplar ve kalemler aldım. (İsimleri bağlamıştır.)

“Ama, Fakat, Lakin, Ancak, Yalnız, Oysa, Oysaki, Halbuki” Bağlaçları

Bu bağlaçlar, cümleye zıtlık anlamı verirler ve sıklıkla cümleleri birbirine bağlarlar.

• Arkadaşının kalbini çok kırdı ama hiç pişmanlık belirtisi yoktu.
• Uçakla gelecektim fakat bilet kalmamış.
• Ben de yanınıza gelecektim lakin çok işim çıktı.
• Hızlı yürüdü ancak diğerlerine yetişemedi.
• Çok çalıştı yalnız başaramadı.
• Yalnız hissediyordu oysaki çevresi çok kalabalıktı.
• Sınavı kazanamadı halbuki çok çalışmıştı.

“Ama” bağlacı kullanım şekline göre, cümleye koşul veya pekiştirme anlamı da verebilir.

• Sana şans vereceğim ama sözünü tutacaksın. (Koşul anlamı)
• Çirkin ama çok çirkin bir üslubu vardı. (Pekiştirme anlamı)

“Çünkü” ve “Zira” Bağlaçları

Bu bağlaçlar eylemlerin nedenlerini açıklar. “Şundan dolayı” ve “şu sebeple” anlamı katarlar.

• Okula gittim çünkü toplantı vardı.
• Ödevlerini tamamlayamadı çünkü hastalanmıştı.
• Yaşam şakaya gelmez zira ölüm denen bir gerçek var.

“De-Da” Bağlacı

Bu bağlaç cümleye birden çok anlam (küçümseme, neden-sonuç, uyarı vb.) katmasının yanı sıra “ama” ve “fakat” anlamlarında da kullanılabilir.

• O çiçeği ben de (Benzerlik-Eşitlik anlamı)
• Masa da masaymış ha! (Abartma anlamı)
• Sen ev alacaksın da ben göreceğim. (Küçümseme anlamı)
• Herkese selam verdin de bana vermedin. (Sitem anlamı)
• Kimse onu dinlemedi de ondan sinirlendi. (Neden-Sonuç anlamı)
• Gitmem de gitmem diyor. (İnatlaşma anlamı)
• Yemeğini yeme de göreyim. (Uyarı anlamı)
• Biraz konuşmasak da kafamı dinlesem. (Rica anlamı)
• Misafirliğe gelmiş de fazla durmamış. (“Ama” bağlacı yerine kullanım)
• Bağırmanız hiç de hoş karşılanmadı. (Pekiştirme anlamı)

“Da, de” bağlacı bazen “bulunma durum” eklerinden “-da, -de, -ta, -te” ekleri ile karıştırılabiliyor. Bu sebeple cümle içerisinden “de” çıkarılıp okunduğunda cümlede anlam bozukluğu yaşanmıyorsa ve anlam yalnızca daralıyorsa “de” bağlaçtır ve ayrı yazılır. Fakat cümlede anlam bozukluğu meydana geliyorsa, kullanılan “de” eki, kelimeye bitişik yazılmalıdır.

• Evde kahve de bitmiş. (Bağlaç)

(Evde kahve bitmiş.)  “de” bağlacını çıkardığımız taktirde cümle anlamında bir değişiklik olamamaktadır!

• Bilgisayarım arabada kalmış. (Hâl eki)
• (“Bilgisayarım araba kalmış.” olduğunda anlam bozukluğu meydana geldiği için bitişik yazılır.)

“Ki” Bağlacı

Sık kullanılan bağlaçlardandır. Cümleye birden fazla anlam (açıklama, neden-sonuç, pekiştirme vb.) katabilir.

• Yapılanları unutmuş ki affetmeyi düşünüyor. (Neden-Sonuç anlamı)
• Yememelisin ki zayıflayasın. (Şart anlamı)
• Arkamı döndüm ki herkes kaçmış. (Şaşma anlamı)
• Tam kapıyı kapatacaktı ki anahtarın içeride kaldığını hatırladı. (An-Zaman anlamı)
• Altınları o almış olabilir mi ki? (Kuşku anlamı)
• Sen iş bul ki kimseye muhtaç olma. (Amaç-Sonuç)
• Geç saatlere kadar uyumamış ki sabah uyanamamış. (Tahmin anlamı)

“ki” bağlacı, sıfat oluşturan “ki” eki ve ilgi zamiri olan “ki” ile karıştırılabilmektedir. Bağlaç olan “ki” kendisinden önce ve sonra kullanılan kelimelerden her zaman ayrı yazılmaktadır. Diğerleri ise ektir ve kelimeye bitişik şekilde yazılır. Bağlaç olan “ki”yi ötekilerle karıştırmamak adına şunu bilmekte fayda vardır; “ki”den sonra “ler” eki getirildiğinde, bu ek cümleye uygun olmazsa kullanılan “ki”nin bağlaç olduğunu anlarız. İlaveten, “ki” cümleden çıkartıldığında, cümlede anlam bozukluğu meydana gelmiyorsa, bu “ki” bağlaçtır diyebiliriz.

• Sen ki gördüğüm en güzel kadınsın. (Sen gördüğüm en güzel kadınsın.)
• Yarın yanıma gel ki işleri tamamlayalım. (Şimdi anlıyorum o yaptıklarım bir hataydı)

Örneklerde verildiği gibi “ki” cümleden çıkartıldığında cümlenin anlamında bozukluk olmuyor. Ayrıca “ler” eki de cümleye uygun düşmüyor. Bu sebeple; bu “ki” bir bağlaçtır ve daima ayrı yazılır diyebiliriz.

“Meğer” Bağlacı

“Meğer” bağlacı, cümle başlarında veya sonlarında kullanılarak cümleleri birbirine bağlar. Beklenmeyen durumlarda veya şaşkınlık hallerinde kullanılabilir.

• Bir şeyler biliyorum sanıyordum meğer hiçbir şey bilmiyormuşum.
• Sessiz kalmak yerine konuşmak lazımmış meğer.

“Madem-Madem ki” Bağlacı

Bu bağlaç, cümle içerisinde başta, ortada veya sonda kullanılabilir.

• Madem böyle yapacaktın neden zamanımı harcadın.
• Madem ki bana küsüyorsun bende konuşmayacağım.

“Demek – Demek ki” Bağlacı,

Bu bağlaç, çıkarım ve kesinlik durumlarında kullanılan bir bağlaçtır.

• Bu işin böyle gitmeyeceğini sonunda anladın demek. (Çıkarım)
• Konuyu çok iyi anladım demek ki iyi anlatmışsın. (Kesinlik)

“Üstelik” Bağlacı

“Üstelik” bağlacı, cümleye pekiştirme anlamı katarak bir cümleyi diğerine bağlar.

• Çok tatlı bir kızınız var üstelik çok da akıllı.

“Hatta” Bağlacı

“Hatta” bağlacı, cümleleri birbirine bağlar ve anlamı güçlendirir.

• Odasını toplamış, hatta ve hatta evi silip süpürmüş.
• Sen olmadan bir dakika, hatta saniyeler bile zor geçiyor.

“Yani” Bağlacı

“Yani” bağlacı, açıklama anlamı taşır ve “kısaca” yerine de kullanılır.

• Yorgun olduğunu söyledi, yani geleceğini pek sanmıyorum.

“Hem… Hem… / Hem… Hem de…” Bağlacı

Bu bağlaç, “birlikte-eşit-karşıt” anlamları ile kelimeleri ve cümleleri bağlar.

• Hem sevdim hem (Eşitlik anlamı)
• Beni hem ağlattı hem güldürdü. (Karşıtlık anlamı)

“Ne… Ne… / Ne… Ne de…” Bağlacı

Bu bağlaç, cümlelere “olumsuzluk” ve “yokluk” anlamı katarak birbirine bağlar.

• Bu maaşla ne geçinebilirim ne de bir şey sahibi olabilirim. (Olumsuzluk anlamı)
• Ne beni ne annemi aramış. (Yokluk-Hiçbiri anlamı)

“Kâh… Kâh… (Gâh… Gâh…)” Bağlacı

Bu bağlaç, “kimi zaman” ve “kimi kez” anlamlarında kullanılır.

• Kâh gülerim kâh ağlarım.

“İster… İster…” Bağlacı

Bu bağlaç, “eşitlik” ve “seçenek” anlamları katarak cümleleri birbirine bağlar.

• İster şimdi konuşalım ister (Seçenek anlamı)
• İster konuşsun ister sussun bir anlamı kalmadı. (Eşitlik anlamı)