Aliler Nasıl Yazılır?
Giriş
Türkçe dilbilgisinde en çok karşılaşılan konulardan biri, kelime köklerine eklenebilen eklerin doğru kullanımıdır. Bu konuda özellikle al fiil köküne eklenebilen -er ekleri sıkça karıştırılmaktadır. Bu yazıda al fiil köküne eklenen -er ekleri hakkında detaylı bilgi bulabilirsiniz.
Al Fiil Kökü
Öncelikle, al fiil kökünün anlamını ve kullanımını inceleyelim. Almak, bir şeyi elde etmek ya da edinmek anlamına gelir. Örnek olarak: Dün marketten süt aldım. Bu cümledeki aldım fiili, al fiil köküne -dım geçmiş zaman eki eklenerek oluşturulmuştur.
-Er Eki
Şimdi ise al fiil köküne eklenebilen -er ekine bakalım. Bu ek, yapan kişi anlamında kullanılır. Örneğin: Çiftçi tarlada çalışanların yerine başka işçiler aldı. Buradaki alış kelimesindeki -er ekinden, tarlada çalışan kişilerin yerine başka işçilerin alındığı anlaşılmaktadır.
Al- Fiil Köküne -Er Eki Nasıl Eklenir?
Al- fiil köküne -er eki eklerken bazı kurallar vardır. İşte bu kurallar:
1. Al Köküne Direkt Olarak Eklenir
Al köküne -er ekini doğrudan ekleyebiliriz. Örnek olarak: Öğrenciler, sınıfta öğretmenin sorularına alınıp veremedi. Buradaki alınıp veremedi ifadesindeki -en eki çıkarılırsa, geriye alıp ver kalır ki bu da al köküdür.
2. Ünlü Düşmesi Yaşanabilir
Bazı durumlarda -er eki a harfi ile birleşerek al- kökündeki a harfini düşürebilir. Örneğin: Yapılan işler arasında en çok para alan kişi kim? Bu cümledeki alan kelimesi, al fiil köküne -an eki eklenerek oluşturulmuştur.
3. L Harfi Yumuşayabilir
-Er eki l harfi ile biten fiillerde kullanılırken, son l harfi yumuşayabilir. Örnek olarak: Köpekler, parkta top oynayan çocukların peşinden koşarak topu aldılar. Buradaki aldılar fiili, al fiil köküne -dılar geçmiş zaman eki eklenerek oluşturulmuştur.
-Er Ekini Kullanırken Dikkat Edilmesi Gerekenler
-er eki kullanırken aşağıdaki noktalara dikkat etmek gerekmektedir:
1. Eril Anlam Yüklemek
-Er eki, yapan kişi anlamı vererek eril bir anlam yükler. Örneğin: Büyükanne, yemekleri yaparken torunlarının yardımını aldı. Bu cümledeki aldı fiili, al fiil köküne -dı geçmiş zaman eki eklenerek oluşturulmuştur. Burada yardımını alan ifadesinde, eril bir anlam yüklenerek torunların yardım ettiği anlaşılmaktadır.
2. Doğru Kullanım
-Er ekini kullanırken, doğru yazım ve kullanım kurallarına dikkat etmek gerekmektedir. Eğer -er eki doğru kullanılmazsa cümle anlamı değişebilir ya da yanlış anlaşılabilir. Örneğin: Köpekler, parkta top oynayan çocukların peşinden koşarak topu aldi. Burada, -en ekinin yanlış yerine -er eki kullanıldığı için anlam değişmiştir.
3. Fiil Kökleriyle Birlikte Öğrenilmeli
-Er eki kullanımını öğrenirken, fiil köklerini de bilmek önemlidir. Her fiil köküne aynı şekilde -er eki eklenemez. Örneğin: Gitmek fiil köküne -er eklenemez çünkü doğru olan hali gidendir.
Sonuç
Türkçe dilbilgisi kurallarından biri olan -er ekinin al fiil köküne eklenmesi konusunu inceledik. -Er eki, yapan kişi anlamı vererek cümleye eril bir anlam yüklemektedir. Kurallara uygun olarak kullanıldığında cümledeki anlamın netleşmesine yardımcı olur.
Sıkça Sorulan Sorular
1. Al- fiil köküne başka hangi ekler eklenebilir?
– Al fiil köküne -ış, -ma, -tır gibi ekler eklenebilir.
2. -Er ekinin yanlış kullanımı ne gibi sonuçlar doğurabilir?
– Yanlış kullanım, cümle anlamının değişmesine veya yanlış anlaşılmasına sebep olabilir.
3. Hangi fiil kökleri -er eki almaz?
– Bazı fiil kökleri, örneğin git- kökü gibi, -er eki almaz.
4. Neden -er eki al fiil kökünde kullanılır?
– -Er eki yapan kişi anlamını verir. Al fiil köküne eklenerek, yapan kişi anlamı kazandırılır.
5. -Er eki hangi durumlarda l harfi ile biten fiillerde yumuşayabilir?
– -Er eki, l harfi ile biten fiillerde kullanılırken, son l harfi yumuşayabilir.Örneğin: Köpekler, parkta top oynayan çocukların peşinden koşarak topu aldılar. Buradaki aldılar fiili, al fiil köküne -dılar geçmiş zaman eki eklenerek oluşturulmuştur ve son l harfi yumuşamıştır.